نگاهی به اسم او

هان اى عزیز، از خواب بیدار شو. از غفلت تنبه پیدا کن و دامن همت به کمر زن، و تا وقت است فرصت را غنیمت بشمار، و تا عمر باقى است و قواى تو در تحت تصرف تو است و جوانى برقرار است و اخلاق فاسده بر تو غالب نشده و ملکات رذیله   بر تو چیره نگردیده، چاره‏اى کن و دوایى براى رفع اخلاق فاسده و قبیحه پیدا کن و راهى براى اطفاء نائره شهوت و غضب پیدا نما.
بهترین علاجها که علماء اخلاق و اهل سلوک از براى این مفاسد اخلاقى فرموده‏اند این است که هر یک از این ملکات زشت را که در خود مى‏بینى، در نظر بگیرى و بر خلاف آن تا چندى مردانه قیام و اقدام کنى و همت بگمارى بر خلاف نفس تا مدتى، و بر ضد خواهش آن رذیله رفتار کنى و از خداى تعالى در هر حال توفیق طلب کنى که با تو اعانت کند در این مجاهده، مسلما بعد از مدت قلیلى آن خلق زشت رفع شده و شیطان و جندش از این سنگر فرار کرده جنود رحمانى به جاى آنها برقرار مى‏شود.  مثلا یکى از ذمایم اخلاق، که اسباب هلاکت انسان است و موجب فشار قبر است و انسان را در دو دنیا معذب دارد، بد خلقى با اهل خانه یا همسایگان یا هم شغلها یا اهل بازار و محله است، که این زاییده غضب و شهوت است. اگر انسان مجاهد مدتى در صدد بر آید که هر وقت ناملایمى پیش آید مى‏کند از براى او و آتش غضب شعله‏ور مى‏شود و بناى سوزاندن باطن را مى‏گذارد و دعوت مى‏کند او را بر ناسزا گفتن و بدگویى کردن، بر خلاف نفس اقدام کرده عاقبت بد و نتیجه زشت این خلق را یاد بیاورد در عوض ملایمت به خرج بدهد و در باطن شیطان را لعن کند و به خدا از او پناه ببرد، من به شما قول مى‏دهم که اگر چنین رفتارى کنید، بعد از چند مرتبه تکرار آن خلق بکلى عوض شده و خلق نیکو در باطن مملکت شما منزل مى‏کند. ولى اگر مطابق میل نفس رفتار کنید، اوّلا در همین عالم ممکن است شما را نیست و نابود کند. پناه مى‏برم به خداى تعالى از غضب که مى‏شود در یک آن انسان را در دو دنیا هلاک کند، خداى نخواسته موجب قتل نفسى بشود. ممکن است انسان در حال غضب به نوامیس الهیه ناسزا بگوید، چنانچه دیدیم مردم را در حال غضب که ردّه گفتند و مرتد شدند. حکما فرموده‏اند که کشتى بى‏ناخدا که در موجهاى سخت دریا گرفتار شود به نجات نزدیکتر است از انسان در حال غضب. [1] یا اگر خداى نخواسته اهل جدال و مراء در مباحثه علمیه هستى - کما اینکه بعضى از ما طلبه‏ها گرفتار این سریره زشت هستیم - مدتى بر خلاف نفس اقدام کن. در مجالس رسمى که مشحون به علما و عوام است مباحثه که پیش آمد کرد دیدى طرف صحیح مى‏گوید، معترف به اشتباه خودت بشو و تصدیق آن طرف را بکن. امید است در اندک زمانى رفع این رذیله شود. خدا نکند که حرف بعضى از اهل علم و [1] ابن مسکویه در تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق («باب تهوّر و جبن»، ص 162) این کلام را از بقراط نقل مى‏کند.    مدعى مکاشفه درست باشد: مى‏گوید: براى من در یکى از مکاشفات کشف شد که تخاصم اهل نار، که خداى تعالى اطلاع مى‏دهد، مجادله اهل علم و حدیث است. انسان اگر احتمال صحت هم بدهد، باید خیلى در صدد رفع این خصلت باشد.
روى عن عدّة من الأصحاب أنّهم قالوا: خرج علینا رسول اللّه، صلّى اللّه علیه و آله، یوما و نحن نتمارى فی شی‏ء من أمر الدّین. فغضب غضبا شدیدا لم یغضب مثله. ثمّ قال: إنّما هلک من کان قبلکم بهذا. ذروا المراء، فإنّ المؤمن لا یماری، ذروا المراء فإنّ الممارى قد تمّت خسارته، ذروا المراء، فإنّ الممارى لا أشفع له یوم القیامة، ذروا المراء فإنّى زعیم بثلاث أبیات فی الجنّة فی ریاضها و أوسطها و أعلاها لمن ترک المراء و هو صادق، ذروا المراء، فإنّ أوّل ما نهانی عنه ربّی بعد عبادة الأوثان المراء. [1] و عنه صلّى اللّه علیه و آله: لا یستکمل عبد حقیقة الإیمان حتّى یدع المراء و إن کان محقّا.» [2] احادیث در این باب بسیار است. چه قدر زشت است که انسان به واسطه یک مغالبه جزئى، که هیچ ثمرى و اثرى ندارد، از شفاعت رسول اکرم، صلّى اللّه علیه و آله، محروم بماند، و مذاکره علم [را]، که افضل عبادات و طاعات است اگر با قصد صحیح باشد، به صورت اعظم معاصى درآورد و تالى عبادت اوثانش کند.
در هر حال، انسان باید یک یک از اخلاق قبیحه فاسده را در نظر گرفته به واسطه خلاف نفس از مملکت روح خود بیرون کند. وقتى غاصب بیرون رفت، صاحبخانه خودش مى‏آید، محتاج به زحمت دیگرى نیست، وعده خواهى نمى‏خواهد.   فصل : چون که مجاهده نفس در این مقام به اتمام رسید و انسان موفق شد که جنود ابلیس را از این مملکت خارج کند و مملکتش را سکناى ملائکة اللّه و معبد عباد اللّه الصالحین قرار داد، کار سلوک إلى اللّه آسان مى‏شود و راه مستقیم انسانیت روشن و واضح مى‏گردد، و ابواب برکات و جنّات به روى او مفتوح مى‏گردد، و... چهل حدیث حضرت امام ره

.....لااقل در هر شب و روزى مقدارى  و لو کم هم باشد  فکر کند در اینکه آیا مولاى او که او را در این دنیا آورده و تمام اسباب آسایش و راحتى را از براى او فراهم کرده، و بدن سالم و قواى صحیحه، که هر یک داراى منافعى است که عقل هر کس را حیران مى‏کند، به او عنایت کرده، و این همه بسط بساط نعمت و رحمت کرده، و از طرفى هم این همه انبیا فرستاده، و کتابها نازل کرده و راهنماییها نموده و دعوتها کرده، آیا وظیفه ما با این مولاى مالک الملوک چیست؟ آیا تمام این بساط فقط براى همین حیات حیوانى و اداره کردن شهوت است که با تمام حیوانات شریک هستیم، یا مقصود دیگرى در کار است؟ آیا انبیاء کرام و اولیاء معظم و حکماى بزرگ و علماى هر ملت که مردم را دعوت به قانون عقل و شرع مى‏کردند و آنها را از شهوات حیوانى و از این دنیاى فانى پرهیز مى‏دادند با آنها دشمنى داشتند و دارند، یا راه صلاح ما بیچاره‏هاى فرو رفته در شهوات را مثل ما نمى‏دانستند؟
 اگر انسان عاقل لحظه‏اى فکر کند مى‏فهمد که مقصود از این بساط چیز دیگر است، و منظور از این خلقت عالم بالا و بزرگترى است، و این حیات حیوانى مقصود بالذات نیست. و انسان عاقل باید در فکر خودش باشد، و به حال بیچارگى خودش رحم کند و با خود خطاب کند: اى نفس شقى که سالهاى دراز در پى شهوات عمر خود را صرف کردى و چیزى جز حسرت نصیبت نشد، خوب است قدرى به حال خود رحم کنى، از مالک الملوک حیا کنى، و قدرى در راه مقصود اصلى قدم زنى، که آن موجب حیات همیشگى و سعادت دائمى است، و سعادت همیشگى را مفروش به شهوات چند روزه فانى، که آن هم به دست نمى‏آید حتى با زحمتهاى طاقت فرسا. قدرى فکر کن در حال اهل دنیا از سابقین تا این زمان که مى‏بینى.
ملاحظه کن زحمتهاى آنها و رنجهاى آنها در مقابل راحتى آنها چقدر زیادتر و بالاتر است، در صورتى که براى هر کس هم راحتى و خوشى پیدا نمى‏شود. آن انسانى که در صورت انسان و از جنود شیطان است و از طرف او مبعوث است و تو را دعوت به شهوات مى‏کند و مى‏گوید زندگانى مادى را باید تأمین کرد، قدرى در حال خود او تأمل کن، و قدرى او را استنطاق کن ببین آیا خودش از وضعیت راضى است؟ یا آنکه خودش مبتلا است مى‏خواهد بیچاره دیگرى را هم مبتلا کند؟ و در هر حال از خداى خود با عجز و زارى تمنا کن که تو را آشنا کند به وظایف خودت که باید منظور شود ما بین تو و او. و امید است این تفکر که به قصد مجاهده با شیطان و نفس امّاره است، راه دیگرى براى تو بنمایاند و موفق شود به منزل دیگر از مجاهده.

هان اى نفس خسیس و اى دل غافل، از خواب برخیز و در مقابل این دشمنى که سالهاست تو را افسار کرده و در قید اسیرى در آورده و به هر طرف مى‏خواهد مى‏کشاند و به هر عمل زشتى و خلق ناهنجارى دعوت مى‏کند و وادار مى‏نماید قیام کن و این قیود را بشکن و زنجیرها را پاره کن و آزادیخواه باش و ذلت و خوارى را بر کنار گذار و طوق عبودیّت حق جل جلاله را به گردن نه که از هر بندگى و عبودیتى وارهى و به سلطنت مطلقه الهیه در دو عالم نایل شوى.
اى عزیز، با آنکه این عالم دار جزا نیست و محل بروز سلطنت حق نیست و زندان مؤمن است
اگر تو از اسارت نفس بیرون آیى و به عبودیت حق گردن نهى و دل را موحد کنى و زنگار دو بینى را از آیینه روح بزدایى و قلب را به نقطه مرکزیّه کمال مطلق متوجه کنى، در همین عالم آثار آن را بعیان مى‏یابى، چنان وسعتى در قلبت حاصل شود که محل ظهور سلطنت تامه الهیه شود و از تمام عوالم فسحت و سعه آن بیشتر گردد
 لا یسعنی أرضی و لا سمائى بل یسعنی قلب عبدى المؤمن
 و چنان غنا در آن ظاهر گردد که تمام ممالک باطن و ظاهر را به پشیزى نشمرى، و چنان اراده‏ات قوى گردد که متعلق به ملک و ملکوت نگردد و هر دو عالم را لایق خود نداند.
طیران مرغ دیدى تو ز پایبند شهوت  بدر آى تا ببینى طیران آدمیت
هان اى نفس خسیس و اى دل غافل، از خواب برخیز و در مقابل این دشمنى که سالهاست تو را افسار کرده و در قید اسیرى در آورده و به هر طرف مى‏خواهد مى‏کشاند و به هر عمل زشتى و خلق ناهنجارى دعوت مى‏کند و وادار مى‏نماید قیام کن و این قیود را بشکن و زنجیرها را پاره کن و آزادیخواه باش و ذلت و خوارى را بر کنار گذار و طوق عبودیّت حق جل جلاله را به گردن نه که از هر بندگى و عبودیتى وارهى و به سلطنت مطلقه الهیه در دو عالم نایل شوى.
پس اى عزیز، نام نیک را از خداوند بخواه. قلوب مردم را از صاحب قلب خواهش کن با تو باشد. تو کار را براى خدا بکن، خداوند علاوه بر کرامتهاى اخروى و نعمتهاى آن عالم در همین عالم هم به تو کرامتها مى‏کند، تو را محبوب مى‏نماید، موقعیت تو را در قلوب زیاد مى‏کند، تو را در دو دنیا سر بلند مى‏فرماید. ولى اگر بتوانى با مجاهده و زحمت قلب خود را از این حب هم بکلى خالص نما، باطن را صفا ده تا عمل از این جهت خالص شود و قلب متوجه حق گردد، روح بى‏آلایش شود، کدورت نفس برطرف گردد. حب و بغض مردم ضعیف، شهرت و اسم نزد بندگان ناچیز، چه فایده‏اى دارد. فرضا فایده داشته باشد، یک فایده ناچیز جزئى چند روزه است. ممکن است این حب عاقبت کار انسان را به ریا برساند و خداى نخواسته آدم را مشرک و منافق و کافر کند، اگر در این عالم رسوا نشود، در آن عالم در محضر عدل ربوبى پیش بندگان صالح خدا و انبیاء عظام او و ملائکه مقربین رسوا شود، سرافکنده گردد، بیچاره شود. رسوایى آن روز را نمى‏دانى چه رسوایى است. سرشکسته در آن محضر را خدا مى‏داند چه ظلمتها دنبال دارد. آن روز است که به فرموده حق تعالى کافر مى‏گوید اى کاش خاک بودم و دیگر فایده ندارد.
اى بیچاره، تو به واسطه یک محبت جزئى، یک شهرت بیفایده پیش بندگان، از آن کرامتها گذشتى، رضاى خدا را از دست دادى، خود را مورد غضب خداى تعالى نمودى. اعمالى را که باید به آنها دار کرامت تهیه کنى، زندگانى ابدى و فرحناکى همیشگى فراهم کنى و به واسطه آنها در اعلى علیین بهشت قرار گیرى، مبدل کردى به ظلمات شرک و نفاق، و براى خود حسرت و ندامت و عذابهاى شدید تهیه نمودى، و خود را سجّینى نمودى، چنانچه در حدیث شریف کافى مى‏فرماید حضرت امام صادق، علیه السلام، که پیغمبر فرمود که همانا فرشته بالا مى‏برد کار بنده را با فرحناکى. پس چون کارهاى نیکوى او را بالا برد، خداى عزّ و جلّ مى‏فرمایدقرار بدهید این اعمال را در سجّین. همانا این شخص در این اعمال فقط مرا نخواسته است. من و تو با این حال نمى‏توانیم سجّین را تصور کنیم، و دیوان عمل فجار را بفهمیم، و صورت این اعمال  که در سجّین است ببینیم.
یک وقت حقیقت امر را مى‏بینیم که دیگر دستمان کوتاه و چاره منقطع.
اى عزیز، بیدار شو و غفلت و مستى را از خود دور کن، و در میزان عقل بسنج اعمال خود را قبل از آنکه در آن عالم میزان کنند، و حساب خود را بکش قبل از آنکه از تو حساب کشند و آینه دل را از شرک و نفاق و دورویى پاک کن، و مگذار زنگار شرک و کفر او را طورى بگیرد که به آتش‏هاى آن عالم پاک نگردد، نگذار نور فطرت مبدل به ظلمت کفر شود، نگذار فِطْرَة اللَّه الَّتى فَطَرَ النّاسَ عَلَیْها ضایع گردد.
این قدر خیانت مکن بر این امانت الهى پاک کن آینه قلب را تا نور جمال حق در او جلوه کند، و تو را از عالم و هر چه در اوست بى‏نیاز کند، و آتش محبت الهى در قلب افروخته شده تمام محبتها را بسوزاند که همه عالم را به یک لحظه آن ندهى، و چنان لذتى ببرى از یاد خدا و ذکر آن که تمام لذات حیوانى را بازیچه بدانى. اگر اهل این مقام هم نیستى و این معانى در نظرت عجیب مى‏آید، نعمتهاى الهى را در عالم دیگر که قرآن مجید و اخبار معصومین از آنها اطلاع داده‏اند، از دست مده، به واسطه جلب قلوب مخلوق براى شهرت چند روزه موهوم، آن همه ثوابها را ضایع مکن، از آن همه کرامات خود را محروم مکن، سعادت ابدى را به شقاوت همیشگى مفروش. ...از کتاب چهل حدیث حضرت امام ره

سلام بر او که هم خم است هم می است وهم نی است